Współczesny pozytywizm

Światopogląd pozytywistyczny , uwarunkowany ówczesnym etapem rozwoju cywilizacyjnego i społecznego , również współcześnie inspiruje i zdobywa zwolenników. W naszych czasach powszechne są postawa scjentystyczna oraz przekonanie o fundamentalnej roli nauki i postępu technicznego , przyczyniające się do poprawy jakości i długości życia ludzi , a także do wzrostu dobrobytu. W naukach społecznych dominuje neoewolucjonizm , który nawiązuje do sformułowanych w XIX w. teorii opisujących rozwój społeczeństwa. Pozytywistyczne idee pracy u podstaw oraz samoorganizacji przyświecały m.in. autorom „Samorządnej Rzeczypospolitej” – programu politycznego zaproponowanego przez NSZZ Solidarność. Podobne korzenie można zauważyć w różnych formach spółdzielczości i związkach zawodowych. Świadectwem trwałości tradycji pozytywistycznej jest też współcześnie reaktywowanie wielu instytucji z tamtego okresu , np. założonej w 1881 r. Kasy im. Józefa Mianowskiego , której cel to wspieranie nauki polskiej. Główny prąd artystyczny pozytywizmu  - realizm – do dziś funkcjonuje w literaturze popularnej , filmie i sztuce. W XX w. ukształtowały się jego różne nurty i odmiany , takie jak realizm magiczny lub neorealizm. Model powieści oraz typ narratora wywodzące  się z pozytywizmu stanowią podstawę epiki współczesnej, a utwory Gustawa Flauberta, Fiodora Dostojewskiego, Lwa Tołstoja, Henryka Sienkiewicza czy Bolesława Prusa  są nie tylko regularnie wznawiane , lecz także bardzo często ekranizowane. Bujnie rozwija się nurt literatury fantastycznonaukowej zainicjowany przez powieści. Juliusza Verne’a . Powstałe w pozytywizmie dzieła Jana Matejki (obraz Bitwa pod Grunwaldem) oraz Stanisława Moniuszki (opera Halka) do dziś należą do ikon polskiej kultury. Trylogię i Quo vadis noblisty Henryka Sienkiewicza wciąż zalicza się do najpopularniejszych powieści historycznych.